Tembung Andhahan utawa kata jadian
yaiku tembung sing wus owah saka linggane amarga kawuwuhi imbuhan (tembung
lingga kang wus dirimbag). Pangrimbage tembung lingga dadi tembung andhahan iku
kanthi muwuhake imbuhan ing ngarep, buri, utawa tengahe tembung lingga. Kabeh
imbuhan iku kalebu wujud terikat. Imbuhan basa Jawa wujude ana papat, yaiku
ater-ater, seselan, panambang, lan imbuhan bebarengan.
1.Ater-Ater
Ater-ater (awalan) iku imbuhan
kang dununge ing kiwaning tembung utawa ing ngarep tembung. Ater-ater basa Jawa
yaiku ater-ater anuswara (m-, n-, ng-, ny-), ater-ater a-, ka-, ke-, di-,
sa-, pa-, pi-, pri-, pra-, tar-, kuma-, kami-, lan kapi-.
Tuladha
Ater-ater anuswara
m- +
pacul à macul
m- +
weling à meling
n- +
tutup à nutup
n- +
telat à nelat
ng- +
keplak à ngeplak
ng- +
kancing à ngancing
ny- +
sambel à nyambel
ny- +
suling à nyuling
a- +
wujud à awujud
a- +
teges à ateges
ka- +
jupuk à kajupuk
ka- +
tulis à katulis
ke- +
jepit à kejepit
ke- +
pidak à kepidak
di-
+ baling àdibalang
di-
+ wulang à diwulang
sa-
+ gelas à sagelas
à segelas
sa-
+ dina à sadina à sadina
sa-
+ wengi à sawengi
pa- +
etung à paetung à petung
pa- +
enget à paenget à penget
pa- +
warta à pawarta
pa- +
laden à paladin
pi-
+ tutur à pitutur
pi-
+ wales à pinwales
pra- +
lambang à pralambang
pra- +
tandha à pratandha
pri- +
kanca à prikanca
pri- +
bumi à pribumi
tar- +
kadhang à tarkadhang
tar- +
tamtu à tartamtu
kuma- +
lancang à kumalancang à kumlancang
kuma- + ayu
à kumaayu à kemayu
kami- +
tetep à kamitetep kapi
+ lare à kapilare
2. Seselan
Seselan utawa sisipan yaiku imbuhan
kang kadunungake ing tengah tembung. Seselan ing basa Jawa cacahe ana papat,
yaiku –um-, -in-, -er-, -el-.
Tuladha:
Pinter +
-um- à puminter à kuminter
Bagus +
-um- à bumagus à gumagus
Cacad +
-in- à cinacad
Tulis
+ -in- à tinulis
Kelip
+ -er- à kerelip
à krelip
Gandhul +
-er- à gerandhul à grandhul
Titi
+ -el- à teliti
à tliti
Kepyur +
-el- à kelepyur
à klepyur
3. Panambang
Panambang utawa akhiran (sufiks)
yaiku imbuhan sing dumunung ing buri tembung. Panulise kudu sumambung rapet
karo tembung kang ana ing sisih kiwane (serangkai) lan ora kena kapisah.
Panambang ing basa Jawa kayata –i, -a, -e, -en, -an, -na, -ana, -ane, lan –ake.
Tuladha:
Lara
+ -i à larai à larani
Antem +
-i à antemi
Tangi
+ -a à tangia
Gelem +
-a à gelema
Dara
+ -e à darae à darane
Pacul
+ -e à pacule
Suduk +
-en à suduken
Lemes +
-an à lemesan
Lungguh + -na
à lungguhna
jupuk +
-na à jupukna
Kandha + -ana
à kandhaana à kandhanana
Kanca + -ana
à kancanana à kancanana
Tamba +
-ane à tambaane à tambanana
Gebug +
-ane à gebugane
Kendho + -ake
à kendhoake à kendhokake
Utang +
-ake à utangake
4. Imbuhan Bebarengan
Imbuhan bebarengan iku imbuhan kang
awujud ater-ater lan panambang kang kawuwuhake ing tembung lingga kanthi
bebarengan.
Tuladha:
Ka- +
dhisik + -an
à kadhisikan
Ka- +
liwat + -an
à kaliwatan
Pa-
+ papring + -an
à papringan
Pa-
+ awu +
-an àpaawuan àpawon
Pa-
+ uwuh + -an
à pauwuhan à pawuhan
m-
+ lumpat + -i
à mlumpati
m-
+ buwang +
-i à mbuwangi
n- +
jiwit +
-i à njiwiti
n- +
tutup +
-i à nutupi
ng-
+ keplak +
-i à ngeplaki
ng-
+ lungguh +
-i à nglungguhi
ny-
+ suguh +
-i à nyuguhi
ny-
+ cukil +
-i à nyukili
di- +
jupuk +
-i à dijupuki
di- +
tulis +
-a à ditulisa
di- +
salin +
-ana à disalinana
di- +
kandha + -ana
à dikandhanana
di- +
wales + -ake
à diwalesake
2 komentar:
Gak jelas
SAYA MAU NANYA KLO TEMBUNG ANDHAHAN NYA SUNAR APA YA SAYA CARI GA KETEMU KETEMU MOHON DI JAWAB🙏
Posting Komentar